Ο νέος ανταγωνιστής της Wikipedia - Ο Έλον Μασκ λανσάρει τη «Grokipedia»

Ο Έλον Μασκ επιχειρεί να ξαναγράψει τους κανόνες της διαδικτυακής γνώσης. Η Grokipedia της xAI φιλοδοξεί να αποτελέσει την «αντικειμενική» εκδοχή της Wikipedia, με τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης.

Ένα φιλόδοξο εγχείρημα του Έλον Μασκ βρίσκεται αυτή την περίοδο εν εξελίξει, η δημιουργία της Grokipedia. Πρόκειται για μια νέα διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια με τη σφραγίδα της εταιρείας τεχνητής νοημοσύνης xAI. Κατά την προσφιλή του τακτική, ο Μασκ ανακοίνωσε μέσω της πλατφόρμας Χ (πρώην Twitter) ότι η ομάδα του προετοιμάζει μια υπηρεσία που θα αποτελέσει «μια τεράστια βελτίωση σε σχέση με τη Wikipedia», την οποία μάλιστα χαρακτήρισε «απελπιστικά μεροληπτική».

Σύμφωνα με τον ίδιο, η Grokipedia θα είναι μια πλατφόρμα ανοιχτού κώδικα και προσβάσιμη σε όλους, χωρίς περιορισμούς χρήσης, με στόχο να προσφέρει ένα πιο ουδέτερο και ακριβές αποθετήριο γνώσης.

Η είδηση αυτή έχει τραβήξει την προσοχή διεθνώς, καθώς ο νέος ιστότοπος φιλοδοξεί να ανταγωνιστεί ευθέως τη Wikipedia, η οποία αποτελεί τη δημοφιλέστερη εγκυκλοπαίδεια στο διαδίκτυο, εισάγοντας την τεχνητή νοημοσύνη ως «εγκέφαλο» στη συλλογή και την παρουσίαση της γνώσης.

Η πρωτοβουλία του Μασκ δεν έπεσε ως κεραυνός εν αιθρία. Εδώ και καιρό, ο δισεκατομμυριούχος επιχειρηματίας έχει εκφράσει δημόσια τη δυσαρέσκειά του για τη Wikipedia, κατηγορώντας την ότι έχει πάψει να είναι πολιτικά ουδέτερη.

Θεωρεί πως μια «στρατιά ακτιβιστών αριστερού προσανατολισμού» ελέγχει το περιεχόμενο και απορρίπτει διορθώσεις που δεν συμβαδίζουν με τις απόψεις της. Δεν δίστασε μάλιστα να σατιρίσει την ονομασία της, αποκαλώντας την «Wokipedia» (από τον όρο “woke”) για να υπονοήσει ότι χαρακτηρίζεται από μεροληπτικές απόψεις.

 Σε ένα τραγελαφικό περιστατικό, ο Μασκ προσέφερε δημόσια δωρεά 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων στο Ίδρυμα Wikimedia – τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό πίσω από τη Wikipedia – υπό τον όρο να μετονομαστεί προσωρινά η εγκυκλοπαίδεια σε «Dickipedia». Η πρόταση αυτή απορρίφθηκε, ενώ ο συνιδρυτής της Wikipedia, Τζίμι Γουέιλς, αντέτεινε δηκτικά ότι ίσως ο Μασκ ενοχλείται επειδή «η Wikipedia δεν είναι προς πώληση», εκφράζοντας την ελπίδα η έκκληση του Μασκ να «σταματήσουν οι δωρεές» να φέρει το αντίθετο αποτέλεσμα – περισσότερες δωρεές από όσους νοιάζονται για την αλήθεια. Όλα αυτά τα επεισόδια καταδεικνύουν μια διαρκώς εντεινόμενη κόντρα. Ο Μασκ, σε συνέχεια της σκωπτικής κριτικής του, περνά πλέον στη δράση, δημιουργώντας τη δική του «εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια».

Οι φιλοδοξίες του Μασκ

Το εγχείρημα της Grokipedia δεν είναι μεμονωμένο, αλλά εντάσσεται στον ευρύτερο σχεδιασμό του Έλον Μασκ να αφήσει το στίγμα του σε κρίσιμους τομείς τεχνολογίας και πληροφορίας. Μετά την ηλεκτροκίνηση (Tesla), την εξερεύνηση του διαστήματος (SpaceX) και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (εξαγορά του Twitter και μετονομασία σε X), ο Μασκ βάζει στο στόχαστρο πλέον και διαδικτυακή γνώση. Διαθέτει μια προσωπική περιουσία που εκτοξεύθηκε τα τελευταία χρόνια – από περίπου $25 δισ. το 2020 σε πάνω από $340 δισ. το 2025.

 Ο Μασκ έχει επανειλημμένα τονίσει ότι απώτερος σκοπός της xAI είναι «να κατανοήσει την πραγματικότητα» και να προσφέρει στο κοινό ένα αντίβαρο στην πληροφορία που θεωρεί μονομερή ή αποτέλεσμα λογοκρισίας. Η Grokipedia, ως ένα αποθετήριο γνώσης, συνδυασμένο με την ισχύ της τεχνητής νοημοσύνης, εξυπηρετεί ακριβώς αυτό το όραμα.

Το εγχείρημα του Μασκ θα προσφέρει μια εναλλακτική πηγή πληροφορίας για το κοινό, θα δημιουργήσει ένα νέο σύνολο δεδομένων για την εκπαίδευση μελλοντικών μοντέλων AI και πιθανώς θα πιέσει και την ίδια τη Wikipedia να εξελιχθεί, με την ενσωμάτωση εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης.

Τι φέρνει η Grokipedia

Το οραμα του Μασκ για την Grokipedia είναι να διαφέρει ριζικά από το μοντέλο της Wikipedia, τόσο τεχνολογικά όσο και φιλοσοφικά. Κατ’ αρχάς, πρόκειται για μια εγκυκλοπαίδεια ενισχυμένη από τεχνητή νοημοσύνη. Η ίδια η ονομασία “Grokipedia” συνδυάζει τη λέξη grok (από μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας των ‘60s, όπου σημαίνει «κατανοώ σε βάθος») με το “-pedia” της εγκυκλοπαίδειας.

Το Grok είναι, επίσης, το όνομα του chatbot του γλωσσικού μοντέλου της xAI, το οποίο λανσαρίστηκε το 2023 ως ανταγωνιστής του ChatGPT. Η Grokipedia, λοιπόν, σχεδιάζεται να τροφοδοτείται από τον Grok, αξιοποιώντας προηγμένους αλγορίθμους για τη συγγραφή, οργάνωση και αυτόματη ενημέρωση των άρθρων της. Αυτό σημαίνει ότι, πέρα από τις συνηθισμένες στατικές ιστοσελίδες, οι χρήστες ενδέχεται να μπορούν να αλληλεπιδρούν με το περιεχόμενο. Να θέτουν ερωτήσεις, να λαμβάνουν απαντήσεις από τον ενσωματωμένο «ψηφιακό βοηθό» και ακόμη και να προτείνουν διορθώσεις ή προσθήκες σε πραγματικό χρόνο. Η εμπειρία θα μοιάζει με έναν συνδυασμό εγκυκλοπαίδειας και έξυπνου βοηθού συνομιλίας.

Σε επίπεδο φιλοσοφίας, ο Μασκ υπόσχεται ότι η Grokipedia θα δίνει προτεραιότητα στην διαφάνεια, την ουδετερότητα και την ακρίβεια. «Καμία λογοκρισία και κανένα ιδεολογικό πρόσημο», όπως χαρακτηριστικά αναφέρει, θεωρώντας τα δύο αυτά στοιχεία ως τα μεγάλα προβλήματα της σημερινής Wikipedia. Η πλατφόρμα θα είναι ανοιχτού κώδικα και προσκαλείται η συμβολή του κοινού στην οικοδόμησή της, γεγονός που θυμίζει τη συλλογική λογική της Wikipedia αλλά με μια κρίσιμη διαφορά. Εδώ ο ρόλος των χρηστών-συντακτών πιθανόν θα πλαισιώνεται (ή και θα επισκιάζεται) από την τεχνητή νοημοσύνη που θα κάνει την πρώτη ανάλυση της γνώσης. Ο ίδιος ο Μασκ περιέγραψε τη Grokipedia ως απαραίτητο βήμα για την ευρύτερη αποστολή της xAI, δηλαδή «την κατανόηση του σύμπαντος». Με άλλα λόγια, βλέπει τη νέα πλατφόρμα ως μέρος μιας μεγαλύτερης εικόνας, όπου η γνώση θα συλλέγεται, θα φιλτράρεται και θα διανέμεται με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης, φιλοδοξώντας να διορθώσει λάθη και ελλείψεις του υπάρχοντος ψηφιακού corpus.

Βεβαίως, μένει να φανεί πώς θα υλοποιηθούν όλα αυτά στην πράξη. Προς το παρόν, λίγες συγκεκριμένες λεπτομέρειες έχουν δοθεί για τον τρόπο λειτουργίας της Grokipedia πέρα από τις γενικές αρχές. Το εγχείρημα βρίσκεται στα αρχικά στάδια — ο Μασκ δήλωσε ότι μια πρώτη beta έκδοση ίσως είναι διαθέσιμη εντός μερικών εβδομάδων. Οι προκλήσεις είναι πολυάριθμες. Από το πώς θα διασφαλιστεί η αξιοπιστία των λημμάτων που θα παράγει η μηχανή έως το πώς θα αποφευχθούν νέες μορφές προκατάληψης. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που επισημαίνουν ότι η πλήρης αντικειμενικότητα είναι ένα ιδανικό μάλλον ανέφικτο. Κάθε σύνολο γνώσεων αντικατοπτρίζει, λίγο-πολύ, τις αντιλήψεις των δημιουργών του. Ακόμη κι αν η Grokipedia εξαλείψει κάποιες «αριστερές» στρεβλώσεις που βλέπει ο Μασκ, είναι πιθανό να εισαγάγει άλλες, δικές της. Η ίδια η χρήση ενός AI για «ξαναγράψιμο της ιστορίας» έχει εγείρει έντονες αντιδράσεις: χαρακτηριστικά, ο ειδικός στην AI Γκάρι Μάρκους παρομοίασε το σχέδιο του Μασκ να ξαναγράψει όλο το σώμα της ανθρώπινης γνώσης με κάτι «βγαλμένο από το 1984 του Όργουελ», προειδοποιώντας ότι η επανεκπαίδευση ενός AI σε ένα ιδεολογικά φιλτραρισμένο σύνολο δεδομένων θα μπορούσε να ισοδυναμεί με έλεγχο της αφήγησης και διαστρέβλωση της πραγματικότητας.

Wikipedia: γίγαντας γνώσης υπό αμφισβήτηση

Προκειμένου να αντιληφθούμε το μέγεθος της πρόκλησης που αναλαμβάνει ο Έλον Μασκ, αρκεί να δούμε τι αντιπροσωπεύει η Wikipedia σήμερα. Η Wikipedia είναι η μεγαλύτερη και δημοφιλέστερη διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια στον κόσμο, διαθέσιμη σε πάνω από 340 γλώσσες και φιλοξενώντας συνολικά περισσότερα από 65 εκατομμύρια λήμματα. Ξεκίνησε το 2001 με πρωτοβουλία των Τζίμι Γουέιλς και Λάρι Σάνγκερ και λειτουργεί ως μη κερδοσκοπικός οργανισμός υπό το Wikimedia Foundation, στηριζόμενη κυρίως σε δωρεές αναγνωστών για τη χρηματοδότησή της. Έχει χαρακτηριστεί ως ένας θεσμός «δημοκρατικοποίησης της γνώσης» με τεράστια απήχηση, αλλά δεν παύει να δέχεται και κριτικές για μεροληψίες καθώς και για μεταβαλλόμενη αξιοπιστία ανά τα χρόνια. Παρ’ όλ’ αυτά, αποτελεί σημείο αναφοράς, όχι μόνο για το ευρύ κοινό που την εμπιστεύεται για μια γρήγορη πληροφόρηση, αλλά και για την ίδια την ανάπτυξη τεχνητής νοημοσύνης, αφού τεράστιοι όγκοι κειμένων της Wikipedia χρησιμοποιούνται για την εκπαίδευση μοντέλων AI.

Με όρους επισκεψιμότητας, η Wikipedia συγκαταλέγεται διαχρονικά στις κορυφαίες ιστοσελίδες του πλανήτη. Με περίπου 1,5 δισεκατομμύριο επισκέψεις τον μήνα παγκοσμίως, βρίσκεται στο ίδιο στις πιο δημοφιλείς πλατφόρμες με κολοσσούς όπως η Google, το YouTube και το Facebook. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, είναι γύρω στην 5η–10η θέση των πιο πολυσύχναστων ιστοτόπων διεθνώς – ενδεικτικά, ξεπερνά πλατφόρμες όπως το Instagram ή το X (Twitter) σε μηνιαίους χρήστες. Η ελληνική Wikipedia αποτελεί μια μόνο γλωσσική έκδοση (με πάνω από 220.000 λήμματα), ενώ η αγγλική έκδοση αριθμεί πλέον πάνω από 7 εκατομμύρια άρθρα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι, παρά το τεράστιο κοινό της, η Wikipedia παραμένει μη εμπορική. Δεν προβάλλει διαφημίσεις και συντηρείται οικονομικά από δωρεές. Το 2024 τα έσοδά της από δωρεές ανήλθαν σε περίπου 185 εκατομμύρια δολάρια, με λειτουργικές δαπάνες περίπου 178 εκατ. δολ. την ίδια χρονιά. Το αποτέλεσμα είναι ένας οργανισμός με εκατοντάδες εργαζόμενους, servers σε όλο τον κόσμο και αποθεματικό που ξεπερνά τα 270 εκατομμύρια.

Ορισμένοι επικρίνουν το γεγονός πως ζητά επίμονα δωρεές ενώ διαθέτει σημαντικά αποθεματικά, όμως το Wikimedia Foundation απαντά ότι τα κεφάλαια αυτά διασφαλίζουν τη βιωσιμότητα του εγχειρήματος μακροπρόθεσμα. Σε κάθε περίπτωση, η Wikipedia έχει καθιερωθεί ως ο βασικός κόμβος για αναζήτηση στο διαδίκτυο, θέση που ο Μασκ τώρα θέλει να αμφισβητήσει μέσω της Grokipedia.

Ο ρόλος του Grok

Η κίνηση του Έλον Μασκ να ενσωματώσει την τεχνητή νοημοσύνη στη λειτουργία μιας εγκυκλοπαίδειας αποτελεί δείγμα της στρατηγικής του. Ο Μασκ έχει δηλώσει ότι τα υπάρχοντα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα (ChatGPT κ.ά.) χαρακτηρίζονται από μεροληψία και «παραλείπουν πληροφορίες που δεν είναι πολιτικά ορθές». Με την xAI, ανέπτυξε τον δικό του μεγάλο γλωσσικό μοντέλο, το Grok, το οποίο μάλιστα περιγράφει ως “anti-woke” – δηλαδή εσκεμμένα απαλλαγμένο, κατά τη γνώμη του, από τάσεις πολιτικής ορθότητας. Το Grok ήδη ενσωματώθηκε στην πλατφόρμα X (Twitter) για τους συνδρομητές της. Ο Μασκ φαίνεται να οραματίζεται ένα οικοσύστημα όπου η κοινωνική δικτύωση, η αναζήτηση πληροφορίας και η τεχνητή νοημοσύνη ενοποιούνται. Η Grokipedia θα μπορούσε να αποτελέσει τον κεντρικό πόλο σε αυτό το οικοσύστημα.

Η απόφαση να εκπαιδευτεί το Grok πάνω σε μια νέα, καθαρή βάση γνώσης ήταν ήδη προδιαγεγραμμένη πριν ανακοινωθεί η Grokipedia. Τον Ιούνιο του 2025, ο Μασκ είχε αποκαλύψει ότι η xAI σκοπεύει να χρησιμοποιήσει το Grok (έκδοση 3.5 και άνω) για να «ξαναγράψει ολόκληρο το corpus της ανθρώπινης γνώσης», προσθέτοντας τις ελλείπουσες πληροφορίες και διορθώνοντας τα λάθη. Στη συνέχεια, το AI μοντέλο θα επανεκπαιδευτεί από την αρχή πάνω σε αυτό το σύνολο δεδομένων, διότι – κατά τον Μασκ – «υπάρχουν υπερβολικά πολλά σκουπίδια σε οποιοδήποτε θεμελιώδες μοντέλο που έχει εκπαιδευτεί σε μη διορθωμένα δεδομένα». Με απλά λόγια, ο Μασκ θέλει να φιλτράρει τις πηγές γνώσης από ό,τι θεωρεί ανακριβές ή παραπλανητικό εκ των προτέρων, αντί απλώς το AI να μαθαίνει από τα δεδομένα όπως είναι.

Σε αυτή την στρατηγική φαίνεται το επόμενο βήμα πως είναι η δημιουργία της Grokipedia. Πρόκειται για μια εγκυκλοπαίδεια που θα διαμορφώνεται από τεχνητή νοημοσύνη, όπου το ίδιο το μοντέλο θα συμβάλει στη σύνταξη του περιεχομένου του. Στόχος του Μασκ είναι, δηλαδή, να αναθεωρήσει τη βάση δεδομένων με την οποία εκπαιδεύονται τα μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης.