Το εξώφυλλο του βιβλίου του Νόρμαν Τόμας ντι Τζιοβάνι «Georgie and Elsa. Jorge Luis Borges and his Wife: The Untold Story» (εκδ. Friday Project, 22 ευρώ)

Τις περιστάσεις της προσωπικής ζωής του Χόρχε Λουίς Μπόρχες το κοινό του ρηξικέλευθου λογοτέχνη τις γνωρίζει κατά κανόνα σε αδρές γραμμές: τυφλός στα 55 του, ανίκανος να διαβάζει καθώς δεν έμαθε τη μέθοδο Μπράιγ, υπό την επιρροή μιας μητέρας με την οποία, με μικρά διαλείμματα, έζησε ως την ηλικία των 77 ετών. Επομένως, μια βιογραφία που αναζητεί τον άνθρωπο πίσω από τον συγγραφέα, όπως το πρόσφατο βιβλίο του Νόρμαν Τόμας ντι Τζιοβάνι «Georgie and Elsa. Jorge Luis Borges and his Wife: The Untold Story» (εκδ. Friday Project, 22 ευρώ), μοιάζει να αποτελεί εκ πρώτης όψεως διακριτή προσέγγιση.

Στο σύμπαν του Μπόρχες ο Ντι Τζιοβάνι δεν αποτελεί αμελητέα ποσότητα. Υπήρξε ένας από τους στενότερους συνεργάτες του στη δύση της καριέρας του: τον συνάντησε στο Χάρβαρντ όπου ο μεγάλος λογοτέχνης δίδασκε ως επισκέπτης καθηγητής και ξεκίνησαν μαζί μια μακρόχρονη συνεργασία που κατέληξε σε δέκα μεταφράσεις βιβλίων του στα αγγλικά, στη δημοσίευση επιλεγμένων ποιητικών συλλογών στις ΗΠΑ και στη διοχέτευση νέου υλικού στον «New Yorker». Η ανέφελη σχέση του γηραιού με τον νεότερο λογοτέχνη (ο Ντι Τζιοβάνι είναι συγγραφέας του «1900», στο οποίο βασίστηκε το ομώνυμο φιλμ του Μπερνάρντο Μπερτολούτσι) σκιάστηκε μετά θάνατον, όταν η δεύτερη σύζυγος Μπόρχες έσπασε το συμβόλαιο που κατένειμε εξ ημισείας τα δικαιώματα στον μεταφραστή και στους κληρονόμους.

Η βιογραφία δεν αναφέρει τις χρόνιες δικαστικές διαμάχες που ακολούθησαν. Επιχειρεί κάτι πολύ πιο φιλόδοξο: να διαβάσει τη ζωή του Μπόρχες ως μεγέθυνση του αποτυχημένου γάμου του με την Ελσα Αστέτε Μιλάν - να παρουσιάσει τον Μπόρχες «ως άνδρα», όπως γράφει χαρακτηριστικά. Τα προβλήματα που καθιστούν ανεδαφικό το σχέδιο κατά τη Λόρνα Σκοτ Φοξ του «Times Literary Supplement» είναι δύο: ο Μπόρχες υπήρξε πολύ περισσότερο ένας χαμένος σε μια συμβολική και πραγματική βιβλιοθήκη συγγραφέας παρά ένας ενεργά ερωτικός σύντροφος, ο Ντι Τζιοβάνι μοιάζει περισσότερο διατεθειμένος να υπογράψει ένα character assassination παρά ένα αποκαλυπτικό πορτρέτο.

Ετσι, οι σκηνές από έναν γάμο αποβαίνουν μεταφορά του όλου βίου του αργεντινού συγγραφέα. Αυτός είναι διανοητικά σνομπ, αυτή αγαπά τις γούνες. Εκείνη δεν συγκαταλέγει τη λογοτεχνία στα ενδιαφέροντά της, εκείνος είναι σεξουαλικά ανίκανος. Γρήγορα ο γάμος αποδεικνύεται αποτυχημένος, η σύζυγος δεν μιλά αγγλικά, η καλή κοινωνία του Χάρβαρντ την υποδέχεται επιφυλακτικά, το ζεύγος περιθωριοποιείται οριστικά όταν η Ελσα προβαίνει σε μικροκλοπές μπιμπελό και καλλωπιστικών ειδών. Επειτα από τρία χρόνια άθλιας συμβίωσης, το 1970 ο Μπόρχες επικοινωνεί με έναν δικηγόρο μέσω του Ντι Τζιοβάνι και κανονίζει τον χωρισμό με τρόπο ώστε να μη χρειαστεί καν να αντιμετωπίσει τη Μιλάν καταπρόσωπο. Ο Ντι Τζιοβάνι παρουσιάζει έναν Μπόρχες καυστικό για το στενό του περιβάλλον, επιρρεπή σε ακριτομυθίες, πονηρό ιντριγκαδόρο, παγιδευμένο στην ανδρική του ανωτερότητα έναντι των γυναικών, ηθικά προβληματικό, ρατσιστή, δειλό, ψεύτη και υποκριτή. Δεν διστάζει μάλιστα να υποβαθμίσει και τη λογοτεχνική του αξία: «η πεζογραφία του ήταν άψογη» μεν, εξαιτίας όμως του ότι απλώς έτυχε να έχει εκ γενετής το χάρισμα να γράφει στα ισπανικά σαν να ήταν αγγλικά.

Με τέτοιους όρους το αποτέλεσμα μοιάζει καταδικασμένο να προκαλέσει συζητήσεις και, άρα, να εξασφαλίσει το αντίκρισμά τους σε πωλήσεις. Ωστόσο, οι περιστάσεις του γάμου του Μπόρχες, παρατηρεί η Φοξ, αποτελούν οικεία ανθρώπινη κωμωδία ασυμφωνίας χαρακτήρων, ενώ το αν και κατά πόσο η πληθώρα ελαττωμάτων που του αποδίδει ο Ντι Τζιοβάνι ισχύουν στο ακέραιο ελέγχεται. Το ερώτημα, κατά την ίδια, είναι αν «η κακομεταχείριση από τους κληρονόμους του Μπόρχες αρκεί για να ερμηνεύσει ένα ολόκληρο βιβλίο»...