Δύο χρόνια χωρίς τη Sinéad O’Connor - Η διαδρομή μιας αδάμαστης ψυχής
Ήταν Ιούλιος του 2023 όταν η είδηση του θανάτου της Sinéad O’Connor βύθισε τη μουσική κοινότητα σε πένθος. Η Ιρλανδή τραγουδίστρια, που μέσα σε λίγες δεκαετίες πρόλαβε να γίνει φαινόμενο, σκάνδαλο, μάρτυρας και προφήτισσα, άφησε πίσω της έναν κόσμο που δεν μπόρεσε ποτέ να την καταλάβει πλήρως. Δύο χρόνια μετά, η κληρονομιά της παραμένει πολύπλοκη, πλούσια και αδιαπραγμάτευτη – όπως και η ίδια.
Η Sinéad γεννήθηκε στο Δουβλίνο το 1966 και μεγάλωσε σε ένα ταραγμένο οικογενειακό περιβάλλον, με βίαιες εμπειρίες και μια μητέρα που την κακοποιούσε συστηματικά. Τα πρώτα χρόνια της ζωής της ήταν σημαδεμένα από τον πόνο, την εγκατάλειψη και μια αίσθηση βαθιάς απομόνωσης. Όπως λέει, η μητέρα της φαινόταν να τρέφει μίσος για εκείνη.
Σε ηλικία οκτώ χρονών, την έβαλαν να ζήσει στον κήπο του σπιτιού της για εβδομάδες, χωρίς να την αφήνουν να μπει μέσα ακόμη κι όταν η νύχτα έπεφτε. Αυτή η «μοναχική σκοτεινή τιμωρία», όπως την περιέγραφε, έμεινε ανεξίτηλη στη μνήμη της. Οι ξυλοδαρμοί ήταν καθημερινό φαινόμενο στο σπίτι τους, όπως και οι προσβολές. Επιπλέον, η μητέρα της την ανάγκαζε να λέει επανειλημμένα «δεν είμαι τίποτα» κάθε φορά που τη μάλωνε. Ένα είδος σιωπηρής μάθησης της υποταγής και της αυτοαμφισβήτησης . Στη συνέντευξη με τον Dr. Phil, το 2017, η Sinéad περιέγραψε τη μητέρα της ως «ένα ζωντανό βασανιστήριο». «Δεν ήταν υγιής. Ήταν μισή διάβολος».
Η σωτηρία ήρθε μέσα από τη μουσική. Στα 13 έμενε πλέον σε αναμορφωτήριο, μακριά από το κακοποιητικό της περιβάλλον. Εκεί, μια καλόγρια της έμαθε να παίζει κιθάρα στα 15 της. Λίγο αργότερα, ένα demo της O’Connor θα έφτανε στα χέρια της Ensign Records και θα άνοιγε τον δρόμο για την κυκλοφορία του πρώτου της άλμπουμ. «Η μουσική ήταν το μέρος που μπορούσα να φωνάξω, να ουρλιάξω, να προσευχηθώ, να γιατρευτώ. Ήταν ο Θεός μου».
To 1990, το τραγούδι “Nothing Compares 2 U”, γραμμένο από τον Prince, θα εκτοξεύσει τη Sinéad στο παγκόσμιο μουσικό στερέωμα. Με τη χαρακτηριστική της φωνή, το ξυρισμένο κεφάλι και τα αμείλικτα συναισθήματα στο πρόσωπό της, γίνεται σύμβολο μιας άλλης εποχής, που αρνείται τον σεξισμό της ποπ βιομηχανίας.
Το βίντεο του τραγουδιού, με τα κοντινά πλάνα της Sinéad να κλαίει, έσπασε το φράγμα ανάμεσα στην performance και το πραγματικό συναίσθημα. Δεν υποκρινόταν: ήταν απλώς ο εαυτός της με όλον τον πόνο μιας γυναίκας που χώρισε πριν «7 ώρες και 15 μέρες». Και ο κόσμος τη λάτρεψε, έστω και για λίγο.
«Δεν τραγουδάω για να αρέσω. Τραγουδάω για να πω την αλήθεια μου, όποιο κι αν είναι το τίμημα», θα σχολίαζε η ίδια.
Στις 3 Οκτωβρίου 1992, η Sinéad O’Connor έκανε την πιο πολυσυζητημένη εμφάνισή της στο Saturday Night Live. Αντί να τραγουδήσει κομμάτι από το νέο της άλμπουμ, επέλεξε μια ακουστική εκδοχή του War του Bob Marley, με τροποποιημένους στίχους, ώστε να μιλάνε κατά της παιδικής κακοποίησης. Στο τέλος σήκωσε μια φωτογραφία του Πάπα Ιωάννη Παύλου Β’ και την έσκισε, φωνάζοντας «πολεμήστε τον πραγματικό εχθρό». Η πράξη αυτή, προορισμένη να καταγγείλει την παιδεραστία στους κόλπους της Καθολικής Εκκλησίας, θα της στοιχίσει την καριέρα της στις ΗΠΑ.
Οι αντιδράσεις ήταν άμεσες και βίαιες. Η Madonna και ο Frank Sinatra βγήκαν δημόσια να μιλήσουν εναντίον της. «Υπάρχουν και καλύτεροι τρόποι να εκφράσεις τις απόψεις σου, από το να σκίζεις κάτι που έχει νόημα για άλλους ανθρώπους (…) Πρέπει να κάνεις περισσότερα από το να καταστρέφεις ένα σύμβολο», θα έλεγε η Madonna. Ο Frank Sinatra ήταν πολύ πιο ωμός: «Είναι μια ηλίθια γκόμενα… Αν ήταν άντρας, θα της έριχνα κλωτσιά».
Την επόμενη εβδομάδα στο Madison Square Garden, στην αφιερωματική συναυλία για τον Bob Dylan, η ίδια γενική απαράδεκτη υποδοχή την ανάγκασε να φύγει από τη σκηνή κλαίγοντας. Ο Kris Kristofferson την αποκάλεσε «σύμβολο γενναιότητας και ακεραιότητας» και τη βρήκε κλαίγοντας στα παρασκήνια, ενώ ο κόσμος την γιούχαρε ανελέητα.
Και ξέρετε τι; Η O'Connor πράγματι είχε δίκιο. Μερικά χρόνια αργότερα αποκαλύφθηκε η έκταση των υποθέσεων παιδικής κακοποίησης μέσα στην Καθολική Εκκλησία, όπου η ίδια είχε κρούσει τον κώδωνα της διεθνούς κοινότητας εννέα χρόνια πριν ο ίδιος ο Πάπας αναγνωρίσει το πρόβλημα.
Σταδιακά αναγνωρίστηκε ότι η πράξη της ήταν μπροστά από την εποχή της και, όχι μόνο για την καλλιτεχνική, αλλά, και την ακτιβιστική της τομή. Η Time την ανακήρυξε ως την πιο επιδραστική γυναίκα του 1992, ενώ πολλοί υποστήριξαν ότι υπήρξε θύμα μιας ηθικής μανίας απέναντι σε γυναίκες που τόλμησαν να μιλήσουν δυνατά και εναντίον ισχυρών θεσμών.
Η ζωή της Sinéad ήταν γεμάτη ταραχώδεις σχέσεις, ανοιχτές ερωτικές εξομολογήσεις και τέσσερα παιδιά από διαφορετικούς συντρόφους. Ποτέ δεν συμβιβάστηκε με τις κοινωνικές νόρμες. Η μητρότητα, ωστόσο, ήταν για εκείνη ιερή. Η απώλεια του γιου της Shane το 2022, που αυτοκτόνησε σε ηλικία μόλις 17 ετών, την τσάκισε αμετάκλητα.
Η Sinéad είχε διαγνωστεί με διπολική διαταραχή και είχε μιλήσει ανοιχτά για τις απόπειρες αυτοκτονίας, τις ψυχιατρικές νοσηλείες, τη μάχη με την κατάθλιψη. Ποτέ δεν ζήτησε οίκτο. Ζήτησε μόνο να ακούσουν αυτά που έλεγε και να πιστέψουν ότι έλεγε την αλήθεια.
«Όταν φωνάζω δεν είναι υστερία. Είναι τραύμα που δεν ακούστηκε ποτέ».
Το 2018, η Sinéad O’Connor ανακοίνωσε ότι ασπάστηκε το Ισλάμ και υιοθέτησε το όνομα Shuhada Sadaqat. Συνέχισε να ηχογραφεί μουσική, να δίνει συνεντεύξεις και να εμφανίζεται δημόσια, με την ίδια οργή και την ίδια πίστη στις απόψεις της. Μέχρι τέλους.
Ο θάνατός της, τον Ιούλιο του 2023, σε ηλικία 56 ετών, δεν ήταν απροσδόκητος, αλλά ήταν απολύτως σπαρακτικός. Ένας κόσμος που την είχε κάποτε εκθρονίσει βιαστικά, ξαφνικά τη θρήνησε με δάκρυα και διθυραμβικά αφιερώματα.
«Δεν ήθελα να γίνω σταρ. Ήθελα να φωνάξω για τα παιδιά που πονούσαν. Κανείς δεν τα άκουγε», είχε πει εκείνη. Δύο χρόνια μετά τον θάνατό της, η Sinéad παραμένει σύμβολο αντίστασης, φεμινισμού, αυθεντικότητας και ευθραυστότητας. Η κίνησή της να σκίσει τη φωτογραφία του Πάπα, αρχικά θεωρημένη ως πράξη τρέλας, σήμερα αναγνωρίζεται ως προφητική.
Η μουσική της, από τον πρώτο δίσκο μέχρι τις τελευταίες της ηχογραφήσεις, φέρει το στίγμα της πάλης, της πίστης, της οργής και της τρυφερότητας. Δεν υπήρξε ποτέ «εύκολη». Δεν υπήρξε ποτέ φιλτραρισμένη. Και δεν θέλησε ποτέ να γίνει κάτι λιγότερο από αυτό που πραγματικά ήταν. «Δεν με ενδιέφερε ποτέ η καριέρα. Ήθελα να είμαι φωνή. Και η φωνή πρέπει να πονά για να ακούγεται».
Πηγή: Grace