Μπατόν Ρουζ - Η μικρή πόλη στο μεγάλο ποτάμι

Χτισμένη στις όχθες του Μισισιπή, η πρωτεύουσα της Λουιζιάνας έχει βαθιές ιστορικές ρίζες.

Διασχίζουμε με το αυτοκίνητο το απέραντο Atchafalaya Basin, τη μεγαλύτερη υγροτοπική και βαλτώδη περιοχή στις ΗΠΑ. Ο δυνατός ήλιος δημιουργεί περίεργες αντανακλάσεις στα στάσιμα νερά αριστερά και δεξιά του δρόμου. Η άσφαλτος μπροστά μας μοιάζει με ασημένιο φίδι που ελίσσεται ανάμεσα στα έλη με τα βούρλα, τα νούφαρα και τα μεγάλα υδρόβια δέντρα που είναι καλυμμένα από ημιδιάφανα «υφαντά».

Μοιάζουν με τεράστιους ιστούς αράχνης, είναι όμως τα ισπανικά βρύα, επίφυτα που κρέμονται σαν τρίχες από τα κλαδιά και που κάνουν τη διαδρομή προς το Μπατόν Ρουζ ακόμη πιο απόκοσμη. Μια διαδρομή που σου δίνει την αίσθηση πως, αφήνοντας πίσω το Τέξας, περνάς το κατώφλι ενός διαφορετικού κόσμου: Η Λουιζιάνα, πιο μυστικιστική, πιο «πρωτόγονη», μυρίζει έντονα βρεγμένο ξύλο – το δέρμα σου κολλάει από την υγρασία – και μοιάζει βυθισμένη σε μια σχεδόν μεταφυσική εσωστρέφεια και σιωπή.

Πού και πού, ξύλινα σπίτια με εκείνες τις ξεθωριασμένες από τον χρόνο και από τις καταιγίδες προσόψεις. Από τις βεράντες τους σπανίως λείπουν οι κουνιστές πολυθρόνες, που θυμάμαι από τότε που παιδί παρακολουθούσα μανιωδώς «Το μικρό σπίτι στο λιβάδι» – την πρώτη μου εισαγωγή στον αμερικανικό τρόπο ζωής. Τρέχουμε και μετράμε μικρές εκκλησίες, μοναχικούς ανθρώπους που ψαρεύουν και πινακίδες που προειδοποιούν «Οι αλιγάτορες είναι άγρια ζώα και μπορεί να σας σκοτώσουν» και «Προσοχή, δηλητηριώδη φίδια». Ο τεράστιος Μισισιπής μάς υποδέχεται μεγαλοπρεπώς στην είσοδό μας στην πόλη.

Ματιές στο παρελθόν

Το Μπατόν Ρουζ ξεκίνησε ως ένα μικρό σημάδι κάπου μέσα στους πυκνούς βάλτους της Λουιζιάνας. Οταν το 1699 έφτασε στην περιοχή ο γάλλος εξερευνητής Πιερ Λε Μουάν ντ’ Ιμπερβίλ, την προσοχή του τράβηξε ένας πάσσαλος, ένα κόκκινο ξύλινο τοτέμ καρφωμένο στη γη, που χρησιμοποιούνταν ως σύνορο ανάμεσα στην επικράτεια των Ινδιάνων Χούμα και των Μπαγιουγκούλα. Αυτό ήταν το κόκκινο ραβδί – το bâton rouge – που έδωσε το όνομά του στην πόλη.

Οι Γάλλοι, οι Ισπανοί και οι Αγγλοι πέρασαν διαδοχικά από εκεί για να προσθέσει καθένας κάτι από τη δική του αισθητική και κουλτούρα. Το 1810 οι κάτοικοι επαναστάτησαν ιδρύοντας τη δική τους «Δημοκρατία της Δυτικής Φλόριντα», η οποία άντεξε μόλις 74 μέρες. Η σημαία της, ένα μπλε πανί με ένα μοναχικό λευκό αστέρι, θα ενέπνεε αργότερα τη «Lone Star Flag», τη σημαία του Τέξας.

Η πόλη – που από το 1849 είχε γίνει πρωτεύουσα της Λουιζιάνας – αποτέλεσε σημαντικό στρατηγικό σημείο στον αμερικανικό εμφύλιο πόλεμο. Στις 12 Μαΐου 1862 την κατέλαβαν οι Βόρειοι. Στις 5 Αυγούστου της ίδιας χρονιάς έγινε η Μάχη του Μπατόν Ρουζ, όπου τα στρατεύματα των Νοτίων απωθήθηκαν από τις δυνάμεις της Ενωσης – των Πολιτειών που υποστήριζαν το εθνικό πρόγραμμα του προέδρου Αβραάμ Λίνκολν.

Μετά τον πόλεμο, το Μπατόν Ρουζ άρχισε σιγά-σιγά να αναπτύσσεται ως εμπορικό κέντρο για να γνωρίσει ακόμη μεγαλύτερη ανάπτυξη στις αρχές του 20ού αιώνα, οπότε ξεκίνησε η εκμετάλλευση των τοπικών πετρελαιοπηγών και η λειτουργία βιομηχανιών σχετικών με το πετρέλαιο. Σήμερα, το λιμάνι του, με βάση τον όγκο φορτίου, θεωρείται ένα από τα δέκα μεγαλύτερα λιμάνια των ΗΠΑ, με σημαντικό ρόλο στην εξαγωγή αγαθών, όπως ρυζιού, βαμβακιού, ξυλείας και φυσικά πετρελαίου.

Δίπλα στο νερό

Ακολουθούμε τον θαυμάσια διαμορφωμένο παραποτάμιο περίπατο και παρατηρούμε τις φορτηγίδες και τα πλοία να μπαινοβγαίνουν στο λιμάνι, στην απέναντι όχθη του Μισισιπή. Μια τεράστια γέφυρα το ενώνει με το κέντρο της πόλης. Από τη μια πλευρά, φουγάρα που καπνίζουν και διυλιστήρια που (όταν τη φέρνει ο άνεμος προς το μέρος μας) εκπέμπουν μια δυσάρεστη, ελαφρά ευτυχώς, μυρωδιά.

Από την άλλη, το ιστορικό κέντρο, χτισμένο σχεδόν πάνω στον φαρδύ ποταμό, τον οποίο ο Μαρκ Τουέιν είχε αποτυπώσει με γλαφυρό τρόπο στο έργο του (βλ. «Old Times on the Mississippi» και «Life on the Mississippi»). Ενα ποτάμι που έδωσε ζωή στην περιοχή, αλλά και που έφερε μεγάλες καταστροφές τις φορές που έδειξε το κακό πρόσωπό του προκαλώντας τρομερές πλημμύρες. Χειρότερη όλων, εκείνη του 1927, η μεγαλύτερη πλημμύρα στην ιστορία των ΗΠΑ, που βύθισε στο νερό χιλιάδες σπίτια, άφησε άστεγους περισσότερους από 630.000 ανθρώπους και άλλαξε τον χάρτη της Λουιζιάνας.

Το πιο ψηλό Καπιτώλιο των ΗΠΑ…

Γυρίζουμε για λίγο την πλάτη μας στο ποτάμι και προχωράμε προς το ιστορικό κέντρο. Το Καπιτώλιο της Λουιζιάνας δεσπόζει σαν μπετονένιος φάρος με 34 ορόφους στο αστικό τοπίο. Θεωρείται ο υψηλότερος κυβερνητικός ουρανοξύστης των ΗΠΑ. Το οραματίστηκε και το έχτισε ο Χιούι Λονγκ, ένας αμφιλεγόμενος πολιτικός ο οποίος έγινε ο 40ός κυβερνήτης της Λουιζιάνας μεταξύ 1928 και 1932 και στη συνέχεια μέλος της Γερουσίας των Ηνωμένων Πολιτειών μέχρι τη δολοφονία του, το 1935 – περίοδο που ετοίμαζε την υποψηφιότητά του για την προεδρία των ΗΠΑ.

Ο Λονγκ ήθελε ένα Καπιτώλιο που να κάνει την Ουάσιγκτον να ζηλεύει. Αν τα κατάφερε; Το κτίριο είναι πράγματι εντυπωσιακό και απ’ έξω και μέσα (η επίσκεψη είναι δωρεάν): ακριβά μάρμαρα παντού, ψηλοτάβανα φουαγέ, μωσαϊκά με σκηνές από την ιστορία της Λουιζιάνας. Από το παρατηρητήριο του 27ου ορόφου βλέπεις όλη την (μικρή) πόλη, το (μεγάλο) ποτάμι της και τους απέραντους βάλτους να απλώνονται στο βάθος.

Στον τρίτο όροφο, μια μικρή εντοιχισμένη πλάκα διηγείται μια πικρή ιστορία: «Εδώ πυροβολήθηκε ο κυβερνήτης Χιούι Π. Λονγκ στις 8 Σεπτεμβρίου 1935». Τον δολοφόνησε ο 29χρονος γιατρός Καρλ Βάις, γιος ενός πολιτικού αντιπάλου του, που σκοτώθηκε επί τόπου όταν οι σωματοφύλακες του Λονγκ τον γάζωσαν με περισσότερες από 60 σφαίρες. Υπάρχει όμως και η εκδοχή πως στην πραγματικότητα ο Βάις δεν πυροβόλησε ποτέ και πως τη φονική σφαίρα έριξε κάποιος από τους σωματοφύλακες του κυβερνήτη. Αλλη μία από τις σκοτεινές ιστορίες της αμερικανικής πολιτικής;

…και άλλα αξιοθέατα

Εκτός από το Καπιτώλιο, επισκέψιμο είναι και το χτισμένο σε γοτθικό στυλ Παλαιό Καπιτώλιο, γνωστό και ως «Castle on the river», που σήμερα λειτουργεί ως Μουσείο Πολιτικής Ιστορίας. Στο Capitol Park Museum βλέπουμε ενδιαφέροντα εκθέματα για την ιστορία, τη βιομηχανία και τη μουσική της Λουιζιάνας. Η Παλαιά Κατοικία του κυβερνήτη της Λουιζιάνας, μια έπαυλη χτισμένη με το χαρακτηριστικό αρχιτεκτονικό ιδίωμα του αμερικανικού Νότου, έχει ανακηρυχθεί εθνικό μνημείο, ενώ η Magnolia Mound Plantation, μια κατοικία του 1790 σε γαλλικό κρεολικό στυλ, με τα αυθεντικά έπιπλα εκείνης της εποχής, λειτουργεί ως μουσείο. Oχι πολύ μακριά από εκεί, περίπου 15 λεπτά με τα πόδια, βρίσκονται οι εγκαταστάσεις του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Λουιζιάνας, ιδρύματος που παίζει καθοριστικό ρόλο στην οικονομία και στην ταυτότητα της πόλης. Λίγο έξω από το κέντρο, το Βluebonnet Swamp Nature Center είναι ένα έλος που έχει διαμορφωθεί σε πάρκο με εκπαιδευτικό χαρακτήρα.

Η βαριά σκιά της δουλείας

Η Λουιζιάνα είναι όμορφη, αλλά η ομορφιά της είναι φτιαγμένη πάνω σε πόνους που δεν ξεχνιούνται. Το Μπατόν Ρουζ υπήρξε κάποτε κέντρο εμπορίου σκλάβων. Ο εμφύλιος πόλεμος έφερε χειραφέτηση, όχι όμως και ισότητα.

Τον 20ό αιώνα οι αφροαμερικανικές κοινότητες της περιοχής πάλεψαν σκληρά για τα αυτονόητα: για το δικαίωμα στην ψήφο και στην εκπαίδευση και για καλά αμειβόμενες και αξιοπρεπείς δουλειές. Στο Μπατόν Ρουζ ξεκίνησε στις 19 Ιουνίου 1953 το ιστορικό μποϊκοτάζ των λεωφορείων, όταν οι αφροαμερικανοί κάτοικοι της πόλης (που αποτελούσαν το 80% των επιβατών) αντέδρασαν ενάντια στην αδικία της πολιτικής διαχωρισμού των θέσεων για λευκούς και μαύρους.

Επειτα από έντονες διαδηλώσεις και μαζικές συγκεντρώσεις, στα λεωφορεία άνοιξαν θέσεις για τους μαύρους επιβάτες, όμως ο διαχωρισμός διατηρήθηκε, με τις μπροστινές θέσεις να παραμένουν αποκλειστικά για τους λευκούς. Το εν λόγω μποϊκοτάζ αποτελεί πρόδρομο και πρότυπο για το μετέπειτα πιο γνωστό μποϊκοτάζ του Μοντγκόμερι (Montgomery Bus Boycott, 1955-56) και θεωρείται ορόσημο στην ιστορία του κινήματος πολιτικών δικαιωμάτων των ΗΠΑ.

Λίγα χιλιόμετρα έξω από την πόλη στέκουν ακόμα και οι παλιές φυτείες, με τις λευκές επαύλεις τους, αλλά και με τις καλύβες όπου ζούσαν σε απάνθρωπες συνθήκες οι εργάτες και οι οικογένειές τους, οι σκλάβοι, άνθρωποι χωρίς κανένα δικαίωμα. Οι μαύροι της περιοχής κουβαλούν πάντα τις ιστορίες των προγόνων τους στις φλέβες τους. Το Μπατόν Ρουζ είναι στοιχειωμένο από μνήμες δυσβάσταχτες.

Και παραμένει, την ίδια στιγμή, μια πόλη που ζει και αναπνέει σε ένα περιβάλλον αντιθέσεων: Παλιές φυτείες και σύγχρονα πετρελαϊκά διυλιστήρια, βάλτοι με άγρια ζωή και φροντισμένα πάρκα, βιομηχανικά κτίρια από καφέ τούβλο και ουρανοξύστες, οι αισθαντικές μελωδίες των μπλουζ και τα γκόσπελ, η σπαρακτική φωνή της αφροαμερικανικής ψυχής… Οταν φεύγεις, η εικόνα που κυρίως μένει δεν είναι οι παλιοί δρόμοι, δεν είναι τα μνημεία, ούτε τα κτίρια που φτιάχτηκαν για να εντυπωσιάσουν και για να επιδείξουν την εμπορική και οικονομική δύναμη της πόλης. Είναι αυτός ο τεράστιος ποταμός που κυλάει αργά, βαρύς, καθώς κουβαλάει την κούραση αιώνων και όλες αυτές τις ιστορίες του ανείπωτου πόνου που διαδραματίστηκαν στις όχθες του.